Endoprotezoplastyka inaczej zwana jako Alloplastyka stawu biodrowego (potocznie: wymiana biodra), to procedura chirurgiczna polegająca na zastąpieniu uszkodzonych części stawu biodrowego sztucznymi komponentami. Celem operacji jest złagodzenie bólu i przywrócenie funkcji stawu, umożliwiając pacjentom powrót do codziennych aktywności.
Anatomia stawu biodrowego
Staw biodrowy jest jednym z największych stawów w ciele człowieka, działającym na zasadzie kulistego połączenia. Składa się z:
- Głowy kości udowej: kulista część na szczycie kości udowej.
- Panewki: wgłębienie w kości miednicy, w którym osadzona jest głowa kości udowej.
- Torebki stawowej: struktura włóknista otaczająca panewkę i głowę kości udowej, oddzielając staw od innych tkanek
Powierzchnie tych otoczonych przez torebkę stawową struktur pokryte są chrząstką stawową, która zapewnia płynny ruch i minimalizuje tarcie.
Przyczyny bólu biodra
Ból biodra może wynikać z różnych schorzeń, takich jak:
- Choroba zwyrodnieniowa stawów (artroza): zużycie chrząstki stawowej prowadzące do bólu i sztywności.
- Reumatoidalne zapalenie stawów: choroba autoimmunologiczna powodująca stan zapalny błony maziowej.
- Martwica aseptyczna: niedostateczne ukrwienie kości, prowadzące do jej osłabienia i deformacji.
- Urazy lub złamania: mogące uszkodzić powierzchnie stawowe.
- Dysplazja stawu biodrowego: nieprawidłowy rozwój stawu biodrowego, najczęściej rozpoznawany u dzieci, ale mogący wystąpić na każdym etapie życia.
Kiedy rozważyć endoprotezę stawu biodrowego?
Decyzja o przeprowadzeniu endoprotezoplastyki stawu biodrowego jest indywidualna i zależy od:
- Nasilenia bólu: gdy ból utrudnia codzienne czynności, takie jak chodzenie czy wstawanie z krzesła.
- Ograniczenia ruchomości: trudności w poruszaniu się czy ubieraniu.
- Nieskuteczność leczenia zachowawczego: brak poprawy po zastosowaniu leków, fizjoterapii czy bardziej zachowawczych działań ortopedycznych, takich jak:
- Iniekcje dostawowe: podanie kwasu hialuronowego lub sterydów w celu zmniejszenia bólu i stanu zapalnego.
- Stosowanie ortez lub wkładek ortopedycznych: wspomagających stabilizację stawu i odciążających chore obszary.
- Terapie biologiczne: takie jak osocze bogatopłytkowe (PRP), przez które skomasowana ilość czynnika wzrostu i komórki macierzyste mogą wspierać regenerację tkanek.
W takich przypadkach operacja poparta usprawnianiem fizjoterapeutycznym może znacząco poprawić jakość życia pacjenta.
Ocena ortopedyczna
Ocena przez chirurga ortopedę obejmuje następujące elementy:
• Wywiad medyczny: Lekarz zbiera informacje o ogólnym stanie zdrowia pacjenta, intensywności bólu biodra oraz jego wpływie na codzienne funkcjonowanie.
• Badanie fizykalne: Ocenia zakres ruchomości, siłę mięśniową oraz ustawienie biodra.
• RTG: Zdjęcia rentgenowskie pomagają określić stopień uszkodzenia lub deformacji stawu biodrowego.
• Dodatkowe badania: W razie potrzeby można wykonać rezonans magnetyczny (MRI) w celu oceny stanu kości i tkanek miękkich.
RTG normalnego biodra wykazuje przestrzeń między głową kości udowej a panewką, co świadczy o zdrowej chrząstce. RTG biodra z artretyzmem pokazuje znaczną utratę przestrzeni stawowej.
Decyzja o wszczepieniu endoprotezy biodra
Konsultacja z lekarzem
Chirurg ortopeda omówi wyniki badań oraz możliwość wykonania endoprotezoplastyki jako metody na zmniejszenie bólu i poprawę mobilności. Rozważone mogą być także inne opcje leczenia, takie jak:
• Farmakoterapia
• Fizjoterapia
• Inne rodzaje zabiegów chirurgicznych
Lekarz przedstawi również potencjalne ryzyko i powikłania związane z operacją oraz z czasem po jej wykonaniu.
Oczekiwania po operacji
Endoprotezoplastyka biodra najczęściej prowadzi do znaczącej redukcji bólu oraz poprawy funkcji w codziennych czynnościach. Należy jednak pamiętać, że nadmierna aktywność fizyczna lub nadwaga mogą przyspieszyć zużycie protezy. Dlatego unika się sportów obciążających, takich jak bieganie czy skakanie. Zalecane są aktywności o niskim wpływie na stawy, takie jak:
• Chodzenie
• Pływanie
• Jazda na rowerze
• Taniec
Przy odpowiedniej modyfikacji aktywności proteza może służyć przez wiele lat.
Przebieg operacji
Podczas całkowitej endoprotezoplastyki:
1. Usunięcie uszkodzonych struktur: chirurg usuwa zniszczoną głowę kości udowej oraz uszkodzoną chrząstkę z panewki.
2. Wszczepienie komponentów:
• Trzon udowy: metalowy implant wprowadzany do kanału szpikowego kości udowej.
• Głowa endoprotezy: metalowa lub ceramiczna kula mocowana na szczycie trzonu.
• Panewka: metalowa miseczka umieszczana w miednicy, często z wkładką polietylenową, ceramiczną lub metalową.
Te komponenty współpracują, odtwarzając naturalny ruch stawu biodrowego.
Ryzyko i powikłania
Jak każda operacja, endoprotezoplastyka niesie ze sobą pewne ryzyko, w tym:
• Infekcje: mogą wystąpić w miejscu operacji lub wokół implantu.
• Zwichnięcia: przemieszczenie głowy endoprotezy poza panewkę.
• Zużycie lub poluzowanie implantu: może wymagać reoperacji.
• Zakrzepy: ryzyko powstania skrzepów krwi w kończynach dolnych.
Odpowiednia profilaktyka i postępowanie pooperacyjne minimalizują te ryzyka.
Rehabilitacja pooperacyjna
Po operacji kluczowa jest rehabilitacja, obejmująca:
• Ćwiczenia fizyczne: mające na celu przywrócenie siły mięśniowej i zakresu ruchu. Fizjoterapia rozpoczyna się już w szpitalu i obejmuje ćwiczenia oddechowe, mobilizację kończyny dolnej oraz trening chodu przy użyciu balkonika lub kul. W kolejnych tygodniach stopniowo wprowadza się bardziej zaawansowane ćwiczenia wzmacniające mięśnie i poprawiające stabilność. Należy zaznaczyć, że w części przypadków rehabilitacja i ćwiczenia zalecane są też przed planowaną operacją, w celu przyspieszenia powrotu do sprawności po endoprotezoplastyce.
• Edukację pacjenta: dotycząca unikania pewnych ruchów i pozycji mogących prowadzić do zwichnięcia, takich jak nadmierne zginanie biodra, skręcanie ciała czy zakładanie nogi na nogę. Pacjent uczy się także, jak bezpiecznie wstawać, siadać i korzystać z toalety.
• Stopniowy powrót do aktywności: z zaleceniem unikania intensywnych obciążeń stawu. Powrót do pełnej sprawności może zająć kilka miesięcy, a aktywności, takie jak jazda na rowerze czy pływanie, są wprowadzane etapami po konsultacji z lekarzem.
Ścisła współpraca z fizjoterapeutą i przestrzeganie zaleceń lekarskich są kluczowe dla sukcesu leczenia. Regularne wizyty kontrolne pozwalają monitorować postępy i ewentualnie dostosowywać plan rehabilitacji.
Podsumowanie
Endoprotezoplastyka stawu biodrowego to skuteczna metoda leczenia zaawansowanych schorzeń biodra, przynosząca ulgę w bólu i poprawiająca funkcjonowanie pacjenta. Decyzja o operacji powinna być podjęta po dokładnej ocenie stanu zdrowia i omówieniu wszystkich opcji terapeutycznych z lekarzem ortopedą.
W Centrum Medycznym REHAB lekarze ortopedzi kwalifikują pacjentów na leczenie operacyjne, gdy wskazuje na to stan Pacjenta. W tej sytuacji jak i w przypadku braku wskazań do zabiegu, kierują procesem pozbycia się dolegliwości bólowych i usprawniania w ścisłej współpracy z zespołem fizjoterapeutów.
Opracował
mgr Tomasz Zawadziński