Stawy skroniowo-żuchwowe
Każdy z nas, jeśli nie odczuł osobiście, to na pewno był świadkiem
problemów ze stawami skroniowo-żuchwowymi. Czym one się
objawiają, jak sobie z nimi radzić i do jakiego specjalisty powinniśmy się
z danymi dolegliwościami udać.
Co może wskazywać, że należałoby zacząć się interesować kondycją własnych
stawów skroniowo-żuchwowych? Objawiać się mogą one w następujące
sposoby:
Klikanie/strzelanie podczas otwierania ust,
– Ograniczony zakres ruchu żuchwy,
– Zbaczanie żuchwy podczas otwierania,
– Blokowanie się żuchwy przy otwieraniu lub zamykaniu ust,
– Wrażenie trzeszczenia w stawach,
– Szumy uszne,
– Ból „za oczami”, wrażliwość na światło,
– Wrażenie zatkanego ucha,
– Dolegliwości bólowe w okolicy ucha, mimo wykluczenia przyczyn
laryngologicznych.
– Zawroty głowy,
– Nawracające bóle głowy (zwłaszcza skroni i okolicy czołowej),
– Odczucie dyskomfortu podczas ruchów żuchwy/języka,
– Ból zatok mimo wykluczenia zapalenia,
– Ból podczas żucia,
– Bruksizm (zgrzytanie nocne),
– Szczękościsk,
– Starcie powierzchni zębowych,… itd.
Powyżej przedstawiłem tylko najczęstsze objawy dysfunkcji w okolicy
czaszkowo-żuchwowej.
Każdy przypadek inaczej się zaczyna, a prognozowanie czasu jego wyleczenia
nie zawsze jest oczywiste, nie każdy ma taki sam kształt powierzchni
stawowych, stopień zużycia, czy strukturę tkanki łącznej (dla ciekawskich do
wygooglowania słowo: tropizm). Dlatego nie możemy porównywać
dolegliwości w obrębie stawów skroniowo-żuchwowych u dwóch różnych
osób, ani zakładać jednego „złotego standardu leczenia” dla dwóch osób z tą
samą diagnozą, a od fizjoterapeuty wymaga to każdorazowo szczegółowego i indywidualnego podejścia do pacjenta.
Aby właściwie leczyć te dolegliwości konieczne jest zebranie szczegółowego
wywiadu i przeprowadzenie szeregu testów diagnostycznych przez
wykwalifikowanego fizjoterapeutę, terapeutę manualnego. Który oceni:
symetrię i zakres ruchów żuchwy, stan napięcia mięśni żucia, stan i
prawidłowość zgryzu, wpływ postawy, symetrię twarzy i odpowiednich relacji
punktów antropometrycznych (charakterystycznych punktów kostnych)
mogących predysponować do problemów w stawach skroniowo-żuchwowych.
Specyfika budowy stawów skroniowo żuchwowych a zaburzenia wymagające
leczenia
No właśnie, dlaczego stawy skroniowo-żuchwowe są takie wyjątkowe?
Składają się one z nieparzystej kości żuchwowej, której parzyste kłykcie łączą
się z dwoma kośćmi skroniowymi tworzącymi panewki stawowe. Ze względu
na nieparzystość kości żuchwy tworzącej dwa stawy skroniowo-żuchwowe
jakikolwiek ruch, czy przesunięcie w jednym, będzie miało swoje
odzwierciedlenie w drugim.
Stawy skroniowo-żuchwowe posiadają również krążek stawowy, który oddziela
ich powierzchnie i jednocześnie wspomaga ruchy rotacji i ślizgu głowy żuchwy
w stawie. Jako kolejna struktura, też może być źródłem dolegliwości i
objawów.
Kolejnym i wyjątkowym dla pracy stawów skroniowo-żuchwowych elementem
są zęby. Jako fizjoterapeuci nie leczymy zębów, ale ich ustawienie (zgryz),
wszelkie ubytki i braki będą przez pracę mięśni żucia wpływały na funkcję stawów skroniowo-żuchwowych. Dla przykładu: jeśli boli Ciebie ząb, to raczej unikasz żucia pokarmu bolącą stroną, a to jest właśnie zmieniona funkcja, która będzie wpływała na większe obciążenie struktur stawowych po stronie
niebolesnej.
Mięśnie żucia (mięśnie żwacze, skroniowe, skrzydłowe) nie tylko są
odpowiedzialne za ruchy żuchwy związane z żuciem pokarmu. Ich prawidłowe
funkcjonowanie pozwala nam także pełnić szerach funkcji społecznych takich
jak mowa, śpiew, czy wyrażanie emocji. Zwiększenie napięcia w mięśniach żucia pozwala nam też wygenerować więcej napięcia w pozostałych grupach
mięśniowych np. przy sportach siłowych, czy ogólnie mierzeniu się z większym ciężarem.
Jeżeli czytasz ten wpis, to na pewno odczułeś/aś pogorszenie przynajmniej
kilku z powyższych funkcji i nie muszę Tobie szerzej opowiadać o tym jak ból
obszaru czaszkowo-twarzowego i stawów skroniowo-żuchwowych -wpływa negatywnie na nasze samopoczucie i funkcje poznawcze. Osoby
doświadczające długotrwałego bólu w tym obszarze są częściej narażone na zaburzenia depresyjne.
A jak już jesteśmy przy emocjach, nastroju, stresie i całej szerokopojętej
sferze psyche. Czy jesteś w stanie poznać osobę, która szybko się denerwuje,
albo przeżywa duży stres? Mają często zaciśnięte szczęki, cedzą słowa przez
zęby, a ich owal twarzy ma charakterystyczny szeroki wymiar w okolicy mięśni
żwaczy, które nadmiernie pracują, by obniżyć napięcie psychiczne. Niestety
takie strategie radzenia sobie ze stresem i emocjami, będą prowadziły do częstszych zaburzeń stawów skroniowo-żuchwowych, ścierania zębów i niszczenia ich powierzchni przez bruksizm (zgrzytanie nocne), częstsze
schorzenia krążków stawowych, itd.
Wszystkie problemy w wyżej wymienionych strukturach mogą dziać się nagle
(jak dyslokacja krążka stawowego) lub narastać w czasie powodując dalej
idące kompensacje w ciele i przenosząc się na coraz dalsze struktury. Im
szybciej zacznie się pracę nad problemem w stawach skroniowo-żuchwowych,
tym szybciej i łatwiej będzie przebiegała fizjoterapia.
Jak przygotować się do terapii?
Przed udaniem się na wizytę warto zadbać o:
– strój nie krępujący ruchów i umożliwiający ocenę postawy
– Odpowiednią higienizację jamy ustnej
– Zmycie makijażu i umycie twarzy.
Czego mogę spodziewać na fizjoterapii, terapii manualnej, obszaru
czaszkowo-żuchwowego?
Między innymi tego, że fizjoterapeuta będzie badał i zgodnie z wynikami
przeprowadzonych testów stosował techniki stawowe, lub nerwowo-
mięśniowe wewnątrz lub zewnątrzustne (czyli bezpośrednio dotykał twarzy jak
i wnętrza jamy ustnej, spokojnie! W XXI wieku mamy jednorazowe rękawiczki),
że będą zadane ćwiczenia do wykonania w domu, by podtrzymać efekt
terapeutyczny lub w ogóle go osiągnąć, że trzeba będzie się nauczyć lub
oduczyć pewnych nawyków ruchowych czy posturalnych.
Ze względu na specyfikę obszaru czaszkowo-twarzowego i budowę stawów
skroniowo-żuchwowych przy tego typu dolegliwościach terapeuta manualny
może również pokierować pacjenta do innych specjalistów, takich jak:
stomatolog, ortodonta, otolaryngolog czy neurolog. Nie tylko po to, by
wykluczyć inne możliwe schorzenia i choroby z tych dziedzin, ale po to by
komplementarnie zająć się problemem i możliwie jak najbardziej skrócić czas
potrzebny do osiągnięcia zadowalającego efektu terapeutycznego.
Trendy
Dzięki obowiązkowi ustawicznego kształcenia i podnoszenia kwalifikacji w
zawodach medycznych wiedza na temat problemów w obrębie stawów
skroniowo-żuchwowych rośnie tak samo jak i świadomość stomatologów,
ortodontów i fizjoterapeutów o konieczności współpracy. Coraz częściej przy
problemach z zablokowaniem się stawów, bruksizmem, problemów z
otwarciem szeroko ust lekarze kierują pacjentów do fizjoterapeutów w celu
przywrócenia prawidłowej funkcji stawów skroniowo- żuchwowych, co pozwoli
wykonać i będzie wpierać zaplanowane przez nich leczenie.
Jeżeli mimo przebrnięcia przez cały tekst dalej nie masz pewności i masz wiele
obaw co do bezpieczeństwa i skuteczności terapii, to nie musisz sugerować
się tylko moją wypowiedzią. Istnieje szereg badań naukowych
przemawiających za skutecznością fizjoterapii i terapii manualnej w
zaburzeniach układu czaszkowo-żuchwowego i stawów skroniowo
żuchwowych (artykuły poniżej). Jedyne co pozostaje w rękach pacjenta, to
świadome skorzystanie ze zdobyczy nauki.
Opracował
mgr Szymon Bardo